Amerikaanse Rivierkreeften
De gevlekte Amerikaanse rivierkreeft is de meest verspreidde rivierkreeften soort in Nederland. Deze soort verplaatst zich vooral via het water en nauwelijks over land. De rode Amerikaanse rivierkreeft is daarentegen vaak op straat te vinden. Deze soort kruipt namelijk uit het water om nieuw leefgebied te zoeken en mensen komen hem dan regelmatig tegen.
Introductie in Nederland
Hoogstwaarschijnlijk zijn de rode Amerikaanse rivierkreeft (Probambarus clarkii), de geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft (Oronectes virilis), de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft (Oronectes limosus) en de gestreepte Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus acutus) voor de aquariumhandel naar Nederland gebracht. Vervolgens zijn ze ontsnapt of uitgezet in de natuur. Voor de Marmerkreeft (Procambarus fallax) geld hetzelfde verhaal, maar is deze ontsnapt in Duitsland en heeft vervolgens Nederland weten te bereiken. Ook de Californische rivierkreeft (Pacifastacus leniusculus) is in andere Europese landen uitgezet, echter opzettelijk en al in 1959, als alternatief voor de visserij die de Europese rivierkreeft populatie sterk achteruit zag gaan.
Habitat
De Amerikaanse rivierkreeften overleven goed in zowel meren als rivieren, sloten en beekjes. Over het algemeen hebben ze een hoge tolerantie tegen een slechte waterkwaliteit.
Rivierkreeften graven holletjes waarin ze zich verschuilen in droogvallende gebieden. Hierdoor kunnen ze tot wel vier maanden in droogte overleven. De geknobbelde rivierkreeft komt alleen voor in wateren die permanent onder water staan, deze wateren zijn diep genoeg om zuurstofgebrek in de zomer en vorst in de winter te voorkomen.
Kijk op de pagina soorten identificatie hoe je de verschillende soorten rivierkreeften die in Nederland voorkomen kunt herkennen.
Voeding
Rivierkreeften zwemmen niet in de waterkolom maar lopen over de bodem. Daar foerageren ze ook. Ze zijn omnivoor en eten voornamelijk insecten, slakken en waterplanten. Ook consumeren ze visbroed en hele vis. De meeste soorten rivierkreeft zijn ’s nachts actief, overdag verschuilen ze zich.
Uit het water
Veel rivierkreeften migreren tussen leefgebieden. Vooral van de rode Amerikaanse rivierkreeft is dit bekend. Deze kunnen over land lopen. Ze doen dit als hun huidige leefgebied te druk is of te weinig zuurstof bevat. Zo worden er regelmatig meldingen gemaakt van mensen die de rivierkreeften op straat aantreffen.
Ecologische kenmerken en levenscyclus
De meeste soorten Amerikaanse rivierkreeften worden maximaal 4 jaar oud en ongeveer 12-15 cm lang. Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeften worden een stuk groter, deze kunnen wel 55-60 cm lang worden. De grootte van de rode Amerikaanse rivierkreeft wordt bepaalt door de kwaliteit van het habitat waarin hij leeft en de dichtheid van soortgenoten. Rivierkreeften groeien minder snel als er concurrentie is van soortgenoten of een minder optimale waterkwaliteit.
Verschalen
Net als andere schaaldieren moeten rivierkreeften verschalen voordat ze verder kunnen groeien, hiervoor moet hij een grotere schaal aanmaken. Deze nieuwe schaal wordt onder de oude schaal gevormd. Wanneer deze klaar is wordt de oude schaal afgeschud. Vervolgens kan de nieuwe schaal uitharden. Hier tussenin zijn de rivierkreeften zeer kwetsbaar omdat ze hun harde pantser missen. Om zichzelf in deze kwetsbare periode te beschermen verschuilen ze zich in holletjes in de oevers.
Over het algemeen hebben rivierkreeften veel nakomelingen per voortplanting. Een vrouwtje kan meer dan 600 eitjes dragen. Wanneer de omstandigheden gunstig zijn, gaat de voortplanting het hele jaar door. Hierdoor kan de populatie snel toenemen en verspreiden. De geknobbelde rivierkreeft heeft aanzienlijk minder eitjes per reproductie, tussen de 20-320 eitjes.
Voortplanting: vrouwtjes
De reproductie van de rode en gevlekte Amerikaanse rivierkreeft gebeurt stapsgewijs. Na de paring bewaren de vrouwtjes het spermatofoor van het mannetje in een speciale holte. De eitjes zijn nu nog niet bevrucht. Het vrouwtje wacht met de bevruchting totdat de omstandigheden optimaal zijn. Zo zorgt ze voor de hoogste overleving van haar nakomelingen. Na het bevruchten draagt ze de eitjes mee onder haar staart en verschuilt zich totdat de eitjes uitkomen. De nakomelingen blijven nog enkele verschalingen onder de staart totdat ze zelfstandig worden.
Van de marmerkreeft is het bekend dat de vrouwtjes geen mannetje nodig hebben en zichzelf ongeslachtelijk voort kunnen planten.
Voortplanting: mannetjes
Mannetjes hebben verschillende periodes van seksuele activiteit. Ze hebben een cyclus van actieve en inactieve seksuele periodes. In de overgang tussen deze periodes verschalen de mannetjes. Door deze cycli kan er een onderscheidt gemaakt worden tussen mannelijke rivierkreeften; seksueel actieve mannetjes worden aangeduid met Type I en seksueel inactieve mannetjes als Type II. Het is niet duidelijk of vrouwtjes ook een dergelijke cycli ondergaan.
Predatoren
Invasieve rivierkreeften hebben van oorsprong geen natuurlijke vijanden in het Nederlandse ecosysteem. Inmiddels verblijven de soorten al een ruimere tijd in Nederland en zijn er waarnemingen van predatie op de invasieve soorten. Predatoren zijn paling, snoek, baars, reigers, de bruine rat, de muskusrat en de otter. Hoeveel rivierkreeften ten prooi vallen voor deze predatoren is nog niet bekend.
Bronnen:
Couperus, A. S (2015). Kennisdocument rivierkreeften. IMARES rapport C190/15, publicatiedatum 23 december 2015. Download het kennisdocument hier.
Ottburg, F. G. W. A. en Roessink, I (2012). Europese rivierkreeften in Nederland. Vaststellen, veiligstellen, versterken en veilige leefgebieden. Alterra-rapport 2341, Alterra Wageningen UR. Downlaod: Europese rivierkreeften van Ottburg & Roessink.
Roessink, I., Hudina, S. en Ottburg, F. G. W. A. (2009). Literatuurstudie naar de biologie, impact en mogelijke bestrijding van twee invasieve soorten: de rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii) en de geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft (Oronectes virilis). Alterra-rapport 1923, ISSN 1566-7197. Downlaod deze literatuurstudie hier.
Nederlandse Voedsel- en Warenautirteit (NVWA). Dcoumenten; Factsheets Amerikaanse rivierkreeften. Download en bekijk de factsheets op de pagina informatiebronnen.
Al deze documenten kun je via de pagina informatiebronnen vinden en downloaden.
Platform Rivierkreeft
Partners
Projectleiding:
Wageningen Environmental Research
Initiatiefnemer, projectpartner:
Good Fish Foundation
Mogelijk gemaakt door